Sultan Azlan : Tanda Harga Tanggungjawab

Bahasa Menimbulkan Konflik

Oleh Muhammad Azli Shukri

Ramai yang tidak sedar bahawa tragedi rusuhan kaum yang berlaku pada 13 Mei 1969 adalah berpunca daripada bahasa. Bahasa yang kesat dan penuh penghinaan boleh mengundang musibah dan malapetaka yang tidak dapat dibayangkan. Setelah Dr. Tan Chee Khoon memenangi kerusi Dewan Undangan Negeri kawasan Batu di Selangor pada hari Isnin, 12 Mei, beliau telah memohon permit daripada pihak polis untuk mengadakan satu perarakan kemenangan oleh ahli-ahli parti Gerakannya. Polis telah membenarkannya dengan syarat-syarat yang telah dipersetujui. Manakala DAP turut membuat keputusan untuk mengadakan satu lagi perarakan pada keesokan harinya iaitu pada hari Selasa, 13 Mei, tetapi gagal memperoleh permit. Lantaran itu, DAP telah bergabung dalam perarakan Gerakan pada hari Isnin tersebut.

Pada asalnya perarakan ini berjalan dengan baik, tetapi apabila perasaan kemenangan sudah tidak mampu dikawal lagi oleh pengikut kedua-dua buah parti, akhirnya mereka tidak lagi menghiraukan arahan polis, dan mula berarak ke kawasan-kawasan yang tidak dibenarkan. Perarakan haram itu telah masuk ke Jalan Campbell dan Jalan Hale, iaitu jalan yang menghala ke Kampung Baru, yang mana sejumlah 30 ribu orang Melayu hidup dalam keadaan aman damai di sana. Di sepanjang perjalanan tersebut, mereka bersorak, bertempik dan apabila sampai ke kawasan penduduk Melayu, mereka mengejek-ejek dan menunjuk-nunjuk kemenangan mereka.

Malah, mereka turut melemparkan kata-kata yang menaikkan kemarahan orang Melayu, antaranya ialah, “Melayu Mati”, “Engkau Melayu Bodoh” dan “Melayu tidak Berkuasa”. Kata-kata tersebut, menurut bekas Perdana Menteri Pertama, Tunku Abdul Rahman telah menyebabkan orang-orang Melayu bangkit dan mengamuk, sehingga pertumpahan darah di kota Kuala Lumpur tidak dapat dielakkan lagi. Maka, bermulalah rusuhan kaum yang pertama mencalit sejarah negara ini.

Enam tahun sebelum tragedi berdarah 13 Mei, Presiden Indonesia, Sukarno telah mengumumkan dasar konfrontasi dengan Malaysia ekoran tidak puas hati beliau terhadap penubuhan Persekutuan Malaysia dengan melaungkan slogan “Ganyang Malaysia”. Slogan tersebut tidak hanya melukakan hati rakyat Malaysia, bahkan merebak sehingga tercetusnya konflik ketenteraan, apabila tentera Indonesia bertindak menyerang wilayah-wilayah di Sabah dan Sarawak. Perkataan “Ganyang Malaysia” telah menimbulkan rasa benci rakyat Indonesia kepada Malaysia dan membawa kepada konflik diplomasi yang hanya dapat diselesaikan setelah Suharto mengambil alih kekuasaan Sukarno.

Pada tahun 2002, Presiden Amerika Syarikat (AS), George W.Bush pernah menggelar Iraq, Iran dan Korea Utara sebagai “Paksi Kejahatan dan Syaitan” kerana membangunkan program nuklear tanpa restunya. Perkataan Bush itu menjadi buah mulut masyarakat antarabangsa dan menimbulkan konflik yang amat panjang. Pergerakan Negara-Negara Berkecuali (NAM) yang mempunyai keanggotaan 116 buah negara telah membincangkan kata-kata Bush ini dalam persidangan mereka pada bulan Februari 2003 dan membuat resolusi sebulat suara menolak pelabelan tersebut.

Hal ini kerana, pelabelan tersebut boleh mengundang ketidakstabilan politik dan ekonomi dunia. NAM merupakan pertubuhan kedua terbesar selepas Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) dan mempunyai pengaruh yang besar terhadap negara-negara berkecuali. Jelas sekali, “Paksi Kejahatan dan Syaitan” merupakan kata-kata yang menimbulkan konflik dunia yang akhirnya menyaksikan Iraq dan Afganistan dijajah oleh AS. Manakala Iran, sehingga kini terus ditekan oleh kuasa besar tersebut.

Selain daripada itu, kata-kata Bush yang cukup popular sepanjang beliau menjadi Presiden AS ialah perkataan “Pengganas” yang dilabelkan untuk masyarakat Islam yang menentang dasar ketidakadilan AS. Perkataan ini banyak menimbulkan konflik dan mengancam keamanan dunia. Pelabelan ini turut memburukkan persepsi Islam yang suci dengan mendakwa penganut agama ini menganjurkan keganasan. Akhirnya, hal ini telah menimbulkan konflik yang bersifat global.

Di Malaysia, pada suatu ketika dahulu perkataan “Reformasi” telah menimbulkan ketegangan dalam masyarakat. Perkataan yang dipopularkan oleh bekas Timbalan Perdana Menteri, Dato’ Seri Anwar Ibrahim ini telah mengundang konflik dan salah faham terhadap kerajaan yang didakwanya terlalu korup dan menyeleweng dan memerlukan reformasi. Perkataan ini membawa tafsiran yang bahaya, iaitu mengajak rakyat agar menjatuhkan kerajaan secara total dan membetulkan kerajaan melalui tindakkan revolusi dan bukan evolusi. Malah, perkataan ini telah berjaya menanamkan sifat benci masyarakat Malaysia kepada pihak kerajaan sehingga ke hari ini. Satu lagi perkataan yang telah mengundang konflik dalam pilihan raya ke -12 baru-baru ini ialah, “'Makkal Sakthi” atau “kuasa rakyat”. Perkataan ini telah diulang-ulang oleh pihak pembangkang dalam kempen mereka, sehingga berjaya menimbulkan krisis keyakinan rakyat terhadap kerajaan yang sedang memerintah. Akhirnya kerajaan BN gagal memperoleh 2/3 majoriti kerusi parlimen.

Satu ketika dahulu, perkataan “Agama Suku, Politik Suku” yang diucapkan oleh Presiden PAS sekarang, Datuk Seri Abdul hadi Awang turut mengeruhkan keadaan politik Malaysia. Semua umat Islam Malaysia menjadi kacau bilau dengan kata-kata tersebut. Perpecahan umat Islam bermula di situ, sehingga isu kafir mengkafirkan mewarnai politik tanah air sehingga lewat tahun 90-an.

Bahasa, hakikatnya mempunyai kuasa yang sukar dihitung kesannya. Kesan positif atau negatif bergantung terhadap tutur kata dan makna bahasa yang kita gunakan. Konflik, asasnya tercetus gara-gara sebaris kata sahaja. Peperangan dan pembunuhan merupakan konflik yang sering kali dimulakan dengan kata-kata dan bahasa, bukan senjata. Dua ribu tahun dahulu, apabila Julius Caesar melaungkan slogan “Veni, Vidi, Vici” (Saya datang, saya lihat dan saya menang) telah mencetuskan konflik yang cukup besar antara Rom dengan Mesir, yang menyaksikan perang Alexandria dimenangi oleh Rom. Dalam tahun yang sama juga, kata-kata keramat Julius itu turut mengalah Raja Pontus di Zela. Semua ini bermula dengan sebaris kata!